افغانستان و منطقه؛ با تاکید بر غرب آسیا

پرداختن به مسائل افغانستان و غرب‌آسیا نیازمند کتاب­های علمی-تحقیقی است. اما، علی‌رغم حضور افغانستان در بستر منطقه­ای غرب‌آسیا منابع و ادبیات بسیار اندک در این زمینه تولید شده ‌است. این رسالت همه­ی کسانی است که در حوزه مطالعات غرب­آسیا درس خوانده­اند و به عنوان کارشناس و درس ­خوانده­ی مطالعات روابط بین‌المللی غرب‌آسیا و یک شهروند مسئول در این زمینه‌ کارهای تحقیقی و روشمند انجام دهند؛ این کتاب، مجموعه تحلیل­ها، سخنرانی­ها و مصاحبه­ها  است که در سه بخش تدوین شده است.

بخش نخست این کتاب اختصاص داده‌شده‌است به نوشته­ها، تحلیل­ها و مسائلی‌که رابطه‌ی افغانستان را با غرب‌آسیا تبیین می­کند. از یک‌سو تلاش شده‌است تا به‌صورت اجمالی جایگاه افغانستان در منطقه‌ی غرب‌آسیا به‌معرفی گرفته شود و از سوی دیگر، مسائلی مهمی‌که در غرب‌آسیا اثرات مستقیم بر افغانستان گذاشته و مستلزم موقف­گیری افغانستان در سطح حکومت می‌باشند، در این‌جا آمده است. به‌صورت کلی، در این بخش تلاش خوانندگان در گام نخست جایگاه افغانستان را در غرب‌آسیا را شناخته و سپس میزان تاثیرگذاری و اقدامات افغانستان را مطالعه می‌نمایند. این که افغانستان جزو جدایی‌ناپذیر منطقه‌ی غرب‌آسیااست و ما در زندگی روزانه از حوادث گوناگون در این منطقه متاثیر هستیم، اهمیت پرداختن به این بخش را نزد خواننده آشکار می‌سازد.

در بخشِ دوم کتاب، مجموعه تحلیل­ها، ترجمه­ها یا نوشته­های آمده‌است که به‌صورت مستقل روی مسائل غرب‌آسیا تمرکز داشته و با افغانستان ارتباط مستقیم ندارند. هدف از درج نوشته­های این بخش، نخست مطالعه­ و تحلیل از عینک یک شهروند افغانستان به مسائل غرب‌آسیااست. دوم، حوادثِ پیرامون افغانستان و دولت­های موجود در غرب‌آسیا، که با مردم و دولت افغانستان رابطه دارند. سوم، برای کسانی که علاقه‌مند به مسائل غرب‌آسیا یا یک دولت و یا موضوعی در این منطقه هستند، می­توانند از تحلیل ویژه­ی همان موضوع، در صورت نیاز استفاده ببرند. بنابراین، در این منطقه به مسائل ترکیه، ایران، عربستان سعودی، سوریه، فلسطین و یا موضوعاتی چون بحران در غرب‌آسیا، جنگ نظامیان و مردم در ترکیه، مسله‌ی فلسطین، رقابت ایران و عربستان و دیگر موضوعات پرداخته شده‌است. این تحلیل­ها هرکدام در یک زمان خاص و نظر به داغ­بودن موضوع نگارش یافته‌اند، که از یک‌طرف تاریخ مصرف آن به پایان رسیده‌است. اما از طرف دیگر، نفس و ماهیت آن موضوع و مطالعه آن در مطالعات منطقه‌ی غرب‌آسیا هنوزهم موثراست و در ابعاد مختلف به خواننده‌ی علاقه‌مند فایده می­رساند.

در بخش سوم چند نوشته­ی درج شده‌است که ارتباط مستقیم با مسائل غرب‌آسیا ندارند. اما متغیر­های دخیل در آن به نوعی، یا ریشه در غرب‌آسیا دارند، یا اثرات آن را می­شود در روابط بین­المللی افغانستان در قبال غرب‌آسیا جست‌وجو کرد. برای نمونه، در مورد روابط روسیه با افغانستان، تندروهای آسیایی‌میانه و یا اثرات نزدیکی پاکستان با چین در بندر گوادر، روابط افغانستان با هند و ایالات متحده امریکا و در نهایت طالبان سخن رفته‌است. برای کسانی‌که در حوزه‌ی مطالعات امنیتی و سیاسی از یک‌طرف و اقتصادی غرب‌آسیا از طرف دیگر، تحقیق و مطالعه می­کنند، مسائل روسیه در حوزه‌ی کلان غرب‌آسیا و ردپایی افراط­گرایان مسلمان در آسیای‌میانه‌ی بزرگ، نقش هند در سیاست­های غرب‌آسیا، مسائل طالبان و سرانجام، نقش اقتصادی گوادر در حمل و نقل تجاری میان غرب‌آسیا و چین می­تواند نقش تکمیل­کننده در فهم آنان به‌شمار رود.